NEMNOŽTE SA
DO NOT MULTIPLY YOURSELVES
NENAKUPUJTE
DO NOT BUY
NENIČTE LESY
DO NOT DESTROY FORESTS
http://edition.cnn.com/interactive/2016/12/specials/vanishing/
http://www.globalforestwatch.org/
https://www.europeansafaricompany.com/about/about-us/
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
máj 2017
Zajtra nás bude o 200-tisíc viac. Pozajtra plus ďalších 200-tisíc. Planéte ani ľudstvu rast neprospieva.
Rok 2010. Na stole úradníkov Organizácie Spojených národov pristála jedna z mnohých zdanlivo povinných správ. Pracovník Populačného fondu OSN v jemenskom Saná Himyar Abdulmoghni v nej svet upozorňuje na to, že v jeho krajine tiká časovaná bomba.
Žiadna al-Káida či sektárski rebeli, ale neudržateľný rast populácie.
Už pár rokov ráta, že v Jemene rok čo rok pribudne 700-tisíc ľudí. Keď to takto pôjde ďalej, z 23-miliónovej krajiny bude o dvadsať rokov 56-miliónová. Otázne je, ako tento počet ľudí uživí.
Fond začal vedľa seba klásť údaje: 40-percentná nezamestnanosť, potrebujú 2,2 milióna pracovných miest, tiež plus 10-tisíc lekárov. A zároveň extra päť miliárd metrov kubických pitnej vody – ktorú krajina nemá.
Na pokraji hladomoru
Dnes stojí Jemen na pokraji hladomoru.
„OSN práve v Ženeve organizuje donorskú konferenciu, na ktorej sa pokúša zohnať od bohatých krajín 2,1 miliardy dolárov na pomoc Jemenu,“ podotýka niekdajší expert Svetovej banky Juraj Mesík.
Potraviny, vodu alebo lieky potrebuje až 19 miliónov Jemenčanov. „Keby ich počet po roku 2000 nerástol a zostal by na vtedajšej úrovni 18 miliónov, pomoc by možno nepotreboval nikto, alebo skoro nikto,“ hovorí Mesík.
Jemen nie je jediný. Mix chudoby a neudržateľného rastu populácie priniesol hladomor bližšie aj k hraniciam Somálska či Južného Sudánu.
Keby nás bolo 7 a pol milióna
„Predstavme si, že by podobne ako v Jemene rástol počet obyvateľov Slovenska. Povedzme, že na Slovensku v roku 2000 žilo päť miliónov ľudí. Keby sme rástli ako Jemenčania, dnes by nás tu bolo viac ako 7 a pol milióna,“ ráta expert.
Pripomína, že Slovensko je objektívne bohatá krajina – podľa HDP na hlavu 39. najbohatšia na svete. Napriek tomu by nás populačný rast zničil.
„Z čoho by boli financované zdravotné služby pre takú masu detí, za čo by sa pre ne stavali školy, kde by sme zohnali také množstvo učiteľov? Podobný populačný rast by zruinoval aj Rakúsko alebo Nemecko, či iné bohatšie krajiny, nielen Slovensko,“ tvrdí.
Neudržateľne rastieme
V čase prvých civilizácií, približne osemtisíc rokov pred naším letopočtom, žilo podľa odhadov vedcov na planéte päť miliónov ľudí. Za čias Krista ich žilo 200 miliónov.
Trvalo 1800 rokov, kým ľudstvo dosiahlo svoju prvú miliardu. Avšak len 130 rokov, aby dosiahlo ďalšiu miliardu.
Na ďalšiu miliardu potrebovalo už len 30 rokov, na tú štvrtú len 15 rokov, na piatu 13 rokov.
Do roku 2056 nás už na planéte podľa prepočtov OSN bude 10 miliárd.
Najpočetnejšie populácie majú ázijské krajiny, vyše 1,3 miliardy obyvateľov majú Čína aj India.
Populačne rásť má do roku 2050 najmä Afrika. Tá má dnes najmladšiu populáciu vôbec – viac než 41 percent obyvateľov afrického kontinentu má menej než 15 rokov. Ďalších 19 percent má vek od 15 do 24 rokov.
Žijeme na dlh
Nikdy v dejinách nežilo na Zemi toľko ľudí, koľko dnes. A nikdy v dejinách tak prudko nerástla ľudská populácia. Dnes je nás viac než 7,5 miliardy a počty stále stúpajú.
Podľa tzv. overshoot indexu, ktorý meria populáciu, môže pritom Zem pri dnešnej úrovni spotreby udržať dlhodobo len 4,3 miliardy ľudí. Tri miliardy ľudí sú tu teda navyše.
„Žijeme na ekologický dlh. Už dnes spotrebujeme toľko zdrojov, že by sme potrebovali 1,6 planéty Zem. Tento stav nie je udržateľný,“ upozorňuje Alexander Ač z českého Ústavu výskumu globálnej zmeny.
To, čo prinesie vývoj, vidíme v malom už dnes – nárast geopolitického napätia, zhoršenie trendu medzikontinentálnej migrácie, častejšie potravinové šoky a riziko hladomorov v najchudobnejších krajinách sveta.
K rastu populácie treba navyše prirátať aj klimatické zmeny, ktoré majú v nadchádzajúcich desaťročiach zvýšiť existenciálne riziko destabilizácie aj v bohatých krajinách.
Keď sa zaiskrí na vojnu
Typickým príkladom, ako veľmi sa situácia môže vyhrotiť, je Sýria.
Rýchly populačný rast – medzi rokmi 1990 až 2010 stúpol počet ľudí v Sýrii o osem miliónov – plus vyčerpané prírodné zdroje plus dlhoročné sucho prispeli k tomu, že sa v roku 2011 v krajine zaiskrilo na vojnu. Odvtedy sledujeme milióny Sýrčanov na úteku.
Nasledovať podľa Ača môže Egypt, ktorý zatiaľ drží nad vodou potravinová pomoc zo zahraničia. „Situácia nie je príliš nepodobná situácii v Sýrii pred občianskou vojnou,“ upozorňuje.
V celom arabskom svete dnes podľa Juraja Mesíka nie je jediná krajina, ktorá by nemusela na uživenie svojej rastúcej populácie dovážať viac ako polovicu potravín.
„Stačí jedna veľká neúroda v USA alebo v Európe – a neúrody prídu – a desiatky, ak nie stovky miliónov ľudí sa ocitnú v neznesiteľnom hlade. A začnú sa hýbať,“ tvrdí.
Veľká migračná kríza ešte len príde
Ľudia sa za lepšími podmienkami pre život hýbali vždy, no kým počas Veľkého sťahovania národov, ktoré znamenalo koniec Rímskej ríše, a ktoré prekreslilo mapy Európy a Ázie, žilo na svete okolo 200 až 250 miliónov ľudí, dnes ich je neporovnateľne viac.
Mesík pripomína, že v roku 2015 sa Európska únia dostala do ťažkej vnútornej krízy pri počte milión utečencov.
„Čo sa tu asi môže diať, ak bude prichádzať desať alebo dvadsaťnásobne viac ľudí? A to je nielen možné, ale aj pravdepodobné, stačí sa pozrieť na čísla.“
Tie ukazujú, že napríklad neďaleký Egypt má 95 miliónov ľudí, o čosi vzdialenejšia Nigéria 190 miliónov, Etiópia 104 miliónov – populácie týchto a ďalších krajín Afriky a Ázie prudko rastú.
Top desať krajín, kde sa čaká zásadný nárast populácie*:
India. Jej populácia by mala do roku 2050 stúpnuť o 467 miliónov ľudí.
Nigéria. + 231 miliónov.
Pakistan. + 101 miliónov.
Tanzánia. + 93 miliónov.
Spojené štáty americké. + 93 miliónov.
Demokratická republika Kongo. + 83 miliónov.
Etiópia. + 62 miliónov.
Filipíny. + 62 miliónov.
Uganda. + 61 miliónov.
Keňa. Jej populácia by mala stúpnuť o 56 miliónov.
*Čísla sú prerátané na obdobie rokov 2010 až 2050.
Preriedi nás príroda
Podľa Ača si vlády aspoň sčasti uvedomujú globálne riziká týchto trendov, no vedia aj to, že preventívne opatrenia, ktoré by dokázali zabrániť negatívnym dôsledkom, v zásade neexistujú.
„Je možné ich iba zmierňovať alebo hasiť najhoršie dôsledky. Jediná vláda na svete, ktorá sa pokúsila riešiť problém rýchleho populačného rastu, bola Čína, avšak prinieslo to nerovnováhu medzi mužmi a ženami,“ hovorí.
Ač tvrdí, že dnes nie je v možnostiach ľudí aktívne riešiť problém preľudnenia. „Túto úlohu za nás do značnej miery vyrieši príroda.“
To, ako presne, dnes nikto nevie. Podľa Ača môže regulácia vyzerať rôzne – od epidémie, cez hladomory, po vnútrodruhovú agresivitu, čo v prípade ľudstva môže znamenať dokonca ozbrojené konflikty s globálnym rozmerom.
Každý rast sa zastaví
Aj podľa Mesíka sa každý rast v uzavretom priestore nakoniec zastaví.
„Ako dlho môže takýto rast pokračovať? Záleží na okolnostiach. Ak sme ochotní vyrúbať všetky dostupné lesy, rozpustiť v kyseline všetky koralové útesy a vyhubiť všetky veľké zvieratá, tak ešte chvíľu môže,“ komentuje.
Ďalšia matematika je podľa jeho slov neúprosná. Keď sa ľudstvo za sebou obzrie, uvidí zničenú planétu.
„Nehovoriac o tom, že v ekológii je dobre známy jav, že po premnožení druhu nastáva zrútenie jeho populácie a ‚korekcia‘ na udržateľnú úroveň,“ uzatvára.
Pre zaujímavosť, kým ste si čítali tento článok, na planéte sa narodilo 1470 ľudí. Zomrelo ich 472.
Cestou sú (aj) vzdelané ženy
Prečo sa v chudobných krajinách, respektíve komunitách rodí viac detí?
Táto otázka na jednej strane často súvisí s postavením žien, na strane druhej s chýbajúcim sociálnym zabezpečením a zlým zdravotníctvom.
V krajinách, v ktorých sa od žien očakáva, že budú predovšetkým matkami, a tým sa nemôžu zapojiť do vzdelávania a neskôr do pracovného procesu, sa prirodzene rodí viac detí.
Keď sa žena realizuje
Platí, že ak ženy vstúpia na pracovný trh a začnú domov nosiť peniaze, potom ich manželia sami pochopia, že je pre rodinu výhodnejšie, ak pracujú.
„Vo výsledku sa tak rodí nielen menej detí, ale zároveň do rodiny prichádza aj viac peňazí,“ vysvetľuje Peter Ivanič z organizácie Človek v ohrození.
„Z viac peňazí potom môžu rodičia menšiemu počtu detí zaistiť lepšie školy či zdravotnú starostlivosť, stačí im menšie bývanie, v ktorom majú viac priestoru sa pripravovať do školy. A aj vďaka tomu sa pomaly vymaniť z chudoby.“
Príkladom tohto vplyvu je Bangladéš, tradičná moslimská krajina, kde vstupom investorov, ktorí zamestnávajú predovšetkým ženy, radikálne poklesla pôrodnosť – dnes podľa Ivaniča dosahuje hodnoty približne 2,2 dieťaťa na ženu s klesajúcim trendom.
Deti ako forma dôchodku
Druhým významným faktorom – okrem chýbajúcej rodovej rovnosti – je podľa Ivaniča absencia sociálneho zabezpečenia spojená so zlou zdravotnou starostlivosťou.
V chudobných krajinách, kde niet dôchodkov či nemocenskej, tieto inštitúcie nahrádzajú potomkovia – predovšetkým chlapci.
„V prírode platí, že sa rodí približne rovnako veľa chlapcov ako dievčat, a preto je počet detí potrebných k sociálnemu zaisteniu do staroby dvojnásobný. Pričom každé narodené dievča je potenciálnou budúcou matkou, čo prispieva k populačnej špirále,“ pripomína Ivanič.
Tam, kde sex nie je tabu
Okrem toho svoju rolu zohráva aj chýbajúca sexuálna výchova či osveta. Tam, kde je nulový alebo obmedzený prístup k antikoncepcii, a sexuálna výchova je tabu, sa rodí aj viac detí.
„V porovnaní s vyššie spomínanými vplyvmi však ide skôr o sekundárny vplyv – ak sa žena smie zapojiť do pracovného procesu a nemusí mať veľa detí, aby sa o ňu postarali v starobe, cestu k antikoncepcii si už nájde,“ uzatvára odborník.